کمی درباره یوگا :
در گستره ای پهناور از تاریخ که آغاز آن بر کسی آشکار نیست , گروهی از انسانها که روحی لطیف و فکری خلاق داشتند در جست و جوی خواسته های فطری و عمیق جان خود, علمی را پی افکندند که هندیان آن را « یوگا» خواندند . آنها با راهنمایی و الهام نداهای آسمانی توانستند روشها و فنونی را برای بر انگیختن نیرو و توانایی های بالقوه و همچنین توسعه حوزه دید و رویت درونی خود طراحی و ابداع کنند. منظور و مقصود از این فنون ،رسیدن و غرقه شدن در عمیق ترین خواسته های اصیل خویش یعنی سرور و آرامش ناب ( آناندام ) توسعه دید درون و امکان رویت اشیاء در میدان های مختلف آگاهی یا آگاهی ناب ( چیتام ) , و سرانجام درک حقیقت خویش یا حقیقت ناب ( ساتیام ) بود .
یوگا شناختی مستقیم و بی واسطه از ژرفای هستی خویش و هماهنگی با قوانین طبیعت است . این معرفت شهودی در پی سلوکی پی گیر و عشقی صادقانه حاصل می شود . در پی این سلوک فرد تسلطی همه جانبه بر قوای تن ، احساسات و افکار خود پیدا می کند ودر نهایت می تواند خود را از حیطه تغییرات احساسی و نگرانیهای فکری فراتر برده ، در عمق قلب خود قرار یابد. جایی که تلاطمات فکری و محیط خارجی قادر نیست تاثیری برآن داشته باشد.
در مورد معنای واژه « یوگا » تنوعی دیده می شود . آن را به معنای : « اتحاد و وصال » ، « رویت و نظاره » و « کنترل و به زیر یوغ در آوردن » به کار برده اند. یوگا تعریفی از یک یا گروه محدودی از تمرینات یا حالت معینی نیست . بلکه بیشتر اشاره به مجموعه ای از فنون ، از ساده تا بسیار پیشرفته و احوال باطنی مختلف و در واقع یک سیر و سلوک کامل دارد .
روشن بینان و دانایان بسیاری، بویژه در هند، در پس سالها تزکیه نفس و مراقبه های ژرف، حالاتی از آگاهی را کشف و تجربه کردند . مجموعه این حالات و فنون و تعالیم که برای درک و وصول به این احوال توسط آن مردان خردمند طراحی و دریافت شد « یوگا» خوانده می شود .
● تاریخچه یوگا چیست؟
از لحاظ تاریخی سابقه معرفت و سلوک یوگا را تا دو منبع کهن می توان ردیابی کرد .
۱) تمدن دره سند
۲) تمدن ودایی
بر اساس کشفیات باستان شناسان تمدن دوره سند لااقل قدمتی بالغ بر ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد دارد . این تمدن کهن اولین بار در محلی به نام موهنجو درو (تپه مردگان) در دره لرکنه(Larkana) در پاکستان امروزی پیدا شد . بعدها قسمتهای دیگری از این تمدن در منطقه ای به نام هرپا ( Harappa) در فلات پنجاب کشف شد . این تمدن در منطقه وسیعی گسترده بود و از فلات پنجاب و سند تا راجستان شمالی و ناحیه کتیهاور (Kathyavar) در هند غربی را در بر می گرفته است.
بعدها پیش آهنگ این تمدن را در آبادیهای کوه پایه ای بلوچستان یافتند که به نام فرهنگ نال و کولی(Nal-Kulli) مشهورند اما عصر ودایی را با ورود بعضی طوایف آریایی به شمال هند از حدود هزار و پانصد تا پانصد پیش از میلاد تخمین زده اند.
اصولاً در تمدن ودایی ، بیشتر تقدیس قوای طبیعی و توصیف نیروهای شگفت هستی به چشم می خورد .
● این توصیفات که در چهار کتاب به نام های
۱) ریگ ودا
۲) ساماودا
۳) یاجور ودا
۴) آتاروا ودا نوشته شده اند که ظاهراً مجموعه ای تنظیم شده بر اساس کشف و شهود روشن بنیان « ریشی ها » بوده اند.
تا اینجا مطالبی درباره تاریخچه وماهیت یوگا از پیش رو گذراندیم . با تعریفی که از یوگا داشتیم به نظر می رسد که یوگا, علم کهن و جامعی است برای نیل به خود شناسی و بیداری تمام قوای ذهن و بدن و از همه مهمتر استقرار در طبیعت حقیقی خود . با این وجود ، به خصوص در کشورهای غربی دیده شده است که بعضاً از یوگا به عنوان ورزش ،راههایی برای لاغری ، زیبایی و تناسب اندام و حتی روشی در مانگر ، یاد شده .
هر چند که هدف غایی یوگا هیچ کدام از موارد یاد شده نیست اما در عین حال می تواند تمام موارد فوق را برای انسان به ارمغان آورد .
● چه تحقیقات و مطالعاتی در مورد تاثیرات یوگا بر سلامتی انسان وجود دارد ؟
یوگی ها و اصولاً یوگا با بلند نظری و مناعت طبع خود، بدون درنظر گرفتن نژاد و ملیت ،خواستار بهره مند شدن تک تک انسانها از این علم هستند . خوشبختانه درنیم قرن اخیر تحقیقات وسیع و دامنه داری در ارتباط با یوگا و سلامتی به عمل آمده که نمی توان از نتایج آن صرف نظر کرد .
در واقع نتایج این تحقیقات چنان حیرت انگیز و تکان دهنده بوده است که امروزه از یوگا به عنوان یک طب پیشگیر و مکمل نیز یاد می شود. از آنجایی که در علم پزشکی ثابت شده است که بیش از ۷۰ در صد بیماری ها ریشه عصبی دارند ، میتوان از یوگا به عنوان طبی پیشگیر و درمانی موثر در هر دو حوزه تن و روان سود جست . از مهمترین شاخص های یوگا ، بررسی دقیق ذهن ، مغز ، اعصاب و اصولاً روان انسان است . در این راستا یوگا به عنوان علمی در متعادل کردن نیم کره های مغزی و هماهنگی بین ذهن و بدن ، پیش تاز است .
در ۵۰ سال گذشته تحقیقات گوناگونی در نقاط مختلف دنیا بروی یوگا و ارتباط آن با سلامت جسم و روان انجام شده این تحقیقات در زمینه هایی چون :
۱) تاثیر تمرینات بدنی ( آساناها ) بر روی جسم
۲) تاثیر تمرینات ذهنی ( که در بعضی مواقع با حرکات جزئی بدنی نیز همراه است )
۳) تاثیر تمرینات نظافتی ( شات کارماها ) بر روی ذهن وبدن
۴) تاثیر مراقبه در کاهش استرس و فشارهای عصبی و درمان بیماری هایی که منشاء عصبی دارند .
وقتی کلمه یوگا را میشنوید چه چیزی را در ذهنتان مجسم میکنید؟
اگر یک گروه از خانمهایی را مجسم میکنید که در حال انجام حرکات بهنظر عجیب و غریب هستند ، پس کمی از یوگا اطلاع دارید اما فقط همین. برایاینکه کاملا یوگا را بشناسید باید بیشتر با آن آشنا شوید.
یوگا مجموعهای از آگاهیهای کهن از کشور هندوستان است که به بیش از پنج هزار سال قبل بر میگردد. کلمه <یوگا> از کلمه سانسکریت <یو> بهمعنی وصل یا هماهنگی گرفته شده است. بنابراین یوگا بهمعنی اتحاد بین آگاهی فردی و آگاهی از کاینات است.
یوگیهای عهد باستان براین عقیده بودند که برایاینکه فردی با خود و محیط اطرافش هماهنگی پیدا کند، باید جسم و روح و ذهن خود را با هم یکی کند. برای یکی کردن آنها، احساسات، اعمال و شعور آدمی باید با هم در تعادل باشند. یوگیها راهی را برای رسیدن به این تعادل و حفظ آن ابداع کردند که به وسیله ورزش، تنفس و مراقبه انجام میگیرد و اینها سه ساختار اصلی یوگا هستند.
در یوگا، با بدن با ملایمت و احترام رفتار میشود چون بدن اولین وسیله انسان برای حرکت و رشد است. حرکتهای یوگا باعث تقویت جریان خون و دستگاههای شکمی میشوند و سیستم غددی بدن را تحریک میکنند و در نتیجه کیفیت سلامت ما را بالا میبرند.
تکنیکهای تنفسی بر طبق فرضیهای بهوجود آمدهاند که میگوید نفس سرچشمه زندگی است. در یوگا، شاگردان با افزایش تدریجی تنفس خود، روی آن تسلط پیدا میکنند. بااین کار، ذهن خود را برای مرحله بعدی یعنی مراقبه آماده میسازند.
افراد بسیاری هستند که فکر میکنند در مدیتیشن باید ذهن را از هر فکری آزاد نمود اما اصلا اینطور نیست. در مراقبه، شاگردان فعالیت ذهنی خود را تحت کنترل درآورده و در نتیجه ذهن خود را آرام میکنند. در یوگا با انجام حرکتهای بدنی و تکنیکهای تنفسی، آگاهی جسمیما بالا رفته و تمرکز ما بهتر میشود و از فشارهای روزمره زندگیمان نیز کاسته میشود.
● شش شاخه یوگا
هاتا یوگا یا یوگای حرکتی: هاتا یوگا متداولترین روش یوگاست و در کشورهای غربی طرفداران زیادی دارد. دراین شاخه از یوگا، از حرکات بدنی یا آسانا، تکنیکهای تنفسی یا پرانایاما و مدیتیشن یا مراقبه استفاده میشود که باعث میشوند تا سلامت فرد بهتر شده و به بُعد معنوی خود نزدیکتر شود. دراین بخش از حرکات متعددی استفاده میشود.
اگر به دنبال ذهنی آرام و جسمیسالم هستید،هاتا یوگا میتواند برایتان بسیار سودمند باشد.
باکتی یوگا یا یوگای ازخودگذشتگی: باکتی یوگا متداولترین روشی است که در هندوستان از آن استفاده میشود. باکتی یوگا، روش دل و ازخودگذشتگی است. یوگیهایی که ازاین روش استفاده میکنند، در همه کس و همه چیز ایزد یکتا را میبینند. باکتی یوگا توسط پرورش عشق فردی و قدرت او برای پذیرفتن هر چیز ممکن، به شخص میآموزد که به ایزد یکتا و یا به براهما (خدای هندوها) وفادار بماند.
راجا یوگا یا یوگای خودداری: راجا به معنی همایونی است واین روش، شاه یوگا بهحساب میآید که ممکن است بهدلیل این باشد که بیشتر افرادی که این روش را انتخاب میکنند، در انجمنهای مذهبی و یا معنوی به نوعی مشغول به فعالیت میباشند. راجا یوگا بر پایه تعلیمات هشتگانه یوگا بنا شده است که در یوگا سوترا مشاهده میشود.
یک راجا، یوگی خود را مرکزیت میبیند و برای همین احترام گذاشتن به خود و به تمامی مخلوقات هستی امری واجب برای راهش بهشمار میآید. آنها اول یاد میگیرند که بر نفس خود غلبه کنند و به این ترتیب خود را محترم بشمارند.
اگر دوست دارید به خودتان و کارهایتان نظم دهید، پس راجا یوگا برایتان بسیار مفید خواهد بود.
جنانا یوگا یا یوگای ذهن: جنانا یوگا شاخهای از یوگا است که اساسا با فکر و ذهن سروکار دارد و روی هوش و شعور فرد تمرکز میکند. جنانا یوگیها شعور و آگاهی را با هم برابر میدانند و هدفشان یکی ساختن این دو بهمنظور از میان برداشتن محدودیتهاست. از آنجایی که میخواهند به آگاهی برسند، به تمامیفلسفهها و مذاهب نیز در سبز نشان میدهند چون باور دارند که یک ذهن باز و منطقی برای شناخت روح، حیاتی است.
کارما یوگا یا یوگای خدمتگذاری: کارما یوگا روش خدمتگذاری است چون دراین روش اعتقاد بر این است که شرایط حال فرد بر اساس اعمال گذشته او شکل گرفته است. بنابراین چنانچه در زمان حال مخلصانه خدمتگذاری کند، آیندهای به دور از جنبههای منفی و خودخواهی برای خود انتخاب خواهد کرد. کارما یوگیها رفتار خود را اصلاح میکنند و بااین عمل روح خود را تغییر میدهند و مسیر سرنوشت خود را عوض میکنند
تانترا یوگا یا یوگای تشریفاتی: تانترا یوگا از مراسم تشریفاتی استفاده میکند تا به رازها و چیزهای مقدس پی برد. چون هدف از این روش درک رازها و چیزهای مقدسی است که ما بهطور روزمره با آنها سروکار داریم. تانترا یوگیها باید صفاتی نظیر خلوص نیت، انسانیت، فداکاری و ازخودگذشتگی نسبت به استادشان عشق به هستی و صداقت درباره چیزهای دیگر داشته باشند.
مردمان زیادی از مسلمانان گرفته تا بوداییها، یهودیان و مسیحیان، یوگا انجام میدهند بنابراین یوگا وابسته به دین و مذهب خاصی نیست.
بسیاری از مردم به اشتباه فکر میکنند یوگا نوعی ورزش است که میتوان از طریق آن تناسب اندام بهدست آورد. این تا حدودی درست است اما اگر فکر میکنید یوگا فقط و فقط به همینجا ختم میشود، به شدت در اشتباهید. یوگا بدن را میسازد چون یک بدن ضعیف و مریض مانع از رشد معنوی میشود. بنابراین فقط برای بدنسازی ساخته نشده و روی جنبههای روحی و معنوی نیز تمرکز دارد.
● نقش یوگا در زندگی شما
شاید سوال کنید <آیا من هم میتوانم یوگا انجام دهم؟> بهطور حتم شما هم میتوانید. هرکسی که میخواهد میتواند یوگا انجام دهد. احتیاج به هیچ دستگاه و لباس خاصی ندارد. تنها چیزی که به آن احتیاج دارید، اراده شما برای دست یافتن به یک زندگی سالمتر و بدون فشار است. ممکن است در ابتدا از یوگا فقط برای کاهش وزن و تناسباندام استفاده کنید و این هم هیچ اشکالی ندارد. یوگا در تقویت سلامت شما بسیار موثر است چون انجام حرکات کششی باعث سفت شدن عضلات و ورزش دادن به ستون فقرات و بهطور کلی سیستم اسکلتی شما میشود